Καρδιακή ανεπάρκεια

Αίτια, συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες κινδύνου

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι σχεδόν πάντα χρόνια πάθηση, αν και μερικές φορές μπορεί να αναπτυχθεί ξαφνικά. Η πάθηση μπορεί να έχει επιπτώσεις στη δεξιά πλευρά, τη αριστερή πλευρά ή και τις δύο πλευρές της καρδιάς.

• Δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια σημαίνει ότι η δεξιά κοιλία της καρδιάς χάνει τη λειτουργικότητά της για άντληση αίματος από την περιφέρεια και διοχέτευσή του προς τους πνεύμονες για να οξυγονωθεί.
• Αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια σημαίνει ότι η δυνατότητα της καρδιάς να αντλεί οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες και να το προωθεί προς την περιφέρεια (στο υπόλοιπο σώμα), μειώνεται.

Η καρδιακή ανεπάρκεια συχνά χαρακτηρίζεται είτε ως συστολική είτε ως διαστολική.

• Συστολική καρδιακή ανεπάρκεια σημαίνει ότι το μυοκάρδιo δεν μπορεί να αντλήσει ή να διοχετεύσει το αίμα από την καρδιά ικανοποιητικά.
• Διαστολική καρδιακή ανεπάρκεια σημαίνει ότι ο αντλητικός θάλαμος της καρδιάς δεν γεμίζει επαρκώς με αίμα.

Και τα δύο προβλήματα σημαίνουν ότι η καρδιά δεν είναι πλέον ικανή να διοχετεύσει αρκετό αίμα στο υπόλοιπο σώμα, ειδικά όταν ασκείστε ή ασχολείστε με κάποια δραστηριότητα.

Αν η αντλητική δυνατότητα της καρδιάς χαθεί, το αίμα και κατ’επέκταση τα υγρά του σώματος μπορούν να “συσσωρευτούν” σε άλλα σημεία του σώματος, προκαλώντας προβλήματα στους πνεύμονες, το ήπαρ, το γαστρεντερικό σωλήνα, τα χέρια και τα πόδια. Κατά συνέπεια, τα όργανα δεν λαμβάνουν επαρκές οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες, γεγονός που τους προκαλεί βλάβη και τα εμποδίζει να λειτουργήσουν σωστά.

Ίσως το συνηθέστερο αίτιο της καρδιακής ανεπάρκειας είναι η στεφανιαία νόσος, δηλαδή η στένωση των λεπτών αιμοφόρων αγγείων που τροφοδοτούν την καρδιά με αίμα (θρεπτικές ουσίες και οξυγόνο).

Καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί επίσης να εκδηλωθεί αν μια ασθένεια ή μια τοξίνη αποδυναμώσει το μυοκάρδιο ή αλλοιώσει τη δομή του μυοκαρδίου. Τα φαινόμενα αυτά ονομάζονται μυοκαρδιοπάθειες. Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τύποι μυοκαρδιοπαθειών.

Άλλα καρδιακά προβλήματα που μπορούν να οδηγήσουν σε καρδιακή ανεπάρκεια είναι:

• Συγγενείς καρδιοπάθειες
• Παθήσεις των καρδιακών βαλβίδων
• Ορισμένοι τύποι αρρυθμιών.

Ασθένειες όπως το εμφύσημα, η οξεία αναιμία, ο υπερθυρεοειδισμός και ο υποθυρεοειδισμός, μπορούν να προκαλέσουν ή να συμβάλλουν στην καρδιακή ανεπάρκεια.

Συμπτώματα

Τα κοινά συμπτώματα είναι:

• Δύσπνοια κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας ή αφού έχετε ξαπλώσει για λίγο
• Βήχας
• Πρήξιμο των ποδιών και των αστραγάλων
• Πρήξιμο της κοιλιάς
• Αύξηση βάρους
• Ανώμαλοι ή γρήγοροι σφυγμοί
• Αίσθημα ότι η καρδιά χτυπά γρήγορα ή δυνατά
• Δυσκολία στον ύπνο
• Κούραση, αδυναμία, λιποθυμική τάση
• Απώλεια όρεξης, δυσπεψία

Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι:

• Μειωμένη εγρήγορση ή συγκέντρωση
• Μειωμένη παραγωγή ούρων
• Ναυτία και εμετός
• Ανάγκη για ούρηση τη νύχτα

Μερικοί ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια συχνά δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα. Στα άτομα αυτά, τα συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν, επίσης, αν συνυπάρχουν οι εξής παθήσεις:

• Αρρυθμίες
• Αναιμία
• Υπερθυρεοειδισμός
• Λοιμώξεις με ή χωρίς πυρετό
• Νεφροπάθεια

Καλέστε τον γιατρό σας αν νιώθετε αδυναμία, έχετε βήχα που χειροτερεύει, πολύ σάλιο, ξαφνική αύξηση βάρους ή πρήξιμο ή άλλα νέα ή ανεξήγητα συμπτώματα.

Πηγαίνετε στα επείγοντα περιστατικά νοσοκομείου ή καλέστε το 166 εάν νιώθετε έντονο πόνο στο στήθος, τάση λιποθυμίας, ή η καρδιά σας χτυπάει ανώμαλα (ιδιαίτερα αν ο γρήγορος και ανώμαλος καρδιακός ρυθμός συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα).

Διάγνωση

Η φυσική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει:

• Υγρό γύρω από τους πνεύμονες (πλευριτική συλλογή)
• Ανώμαλο καρδιακό παλμό
• Πρησμένα πόδια (οίδημα κάτω άκρων)
• Διεσταλμένες φλέβες στον λαιμό
• Διόγκωση του ήπατος

Οι ακόλουθες εξετάσεις γίνονται για να διαπιστωθεί κατά πόσον υπάρχει διόγκωση της καρδιάς, μειωμένη καρδιακή λειτουργία, ή συμφόρηση των πνευμόνων:

• Ακτινογραφία θώρακα
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα
• Υπερηχογράφημα καρδιάς (triplex, stress echo)
• Τεστ κοπώσεως
• Αξονική τομογραφία καρδιάς
• Στεφανιογραφία (Καθετηριασμός καρδιάς)
• Mαγνητική τομογραφία καρδιάς
• Σπινθηρογράφημα καρδιάς

Η πάθηση μπορεί επίσης να αλλοιώσει τα αποτελέσματα των εξής εξετάσεων:

• Βιοχημικές εξετάσεις αίματος
• Ένζυμα αίματος
• Άζωτο ουρίας αίματος
• Γενική εξέταση αίματος
• Κρεατινίνη ή κάθαρση κρεατινίνης
• Ηπατικές δοκιμασίες
• Εξέταση αίματος για ουρικό οξύ
• Επίπεδα νατρίου στην εξέταση αίματος
• Ανάλυση ούρων
• Επίπεδα νατρίου στην εξέταση ούρων

Θεραπεία

Εάν πάσχετε από καρδιακή ανεπάρκεια, ο γιατρός σας θα σας παρακολουθεί τακτικά. Πρέπει να σας βλέπει τουλάχιστον κάθε 3 έως 6 μήνες, ενώ παράλληλα πρέπει να κάνετε εξετάσεις προκειμένου και να ελέγχετε τη λειτουργία της καρδιάς. Για παράδειγμα, το υπερηχογράφημα της καρδιάς (ηχωκαρδιογράφημα) γίνεται τακτικά για να ελεγχθεί πόσο καλά αντλεί το αίμα η καρδιά σας σε κάθε χτύπο.

Θα πρέπει όμως και οι ίδιοι να ελέγχεστε προσεκτικά και να βοηθάτε στην αντιμετώπιση της πάθησής σας. Ένας σημαντικός παράγοντας είναι να παρακολουθείτε το βάρος σας σε καθημερινή βάση. Η αύξηση βάρους μπορεί να αποτελεί ένδειξη ότι κάνετε κατακράτηση υγρών και η ανεπάρκεια της καρδιάς σας επιδεινώνεται. Μην παραλείπετε να ζυγίζεστε καθημερινά, στην ίδια πάντα ζυγαριά, με λίγα ή καθόλου ρούχα.

Άλλα σημαντικά μέτρα που πρέπει να παίρνετε:

• Παίρνετε τα φάρμακά σας σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Εχετε πάντα μαζί σας μια λίστα με τα φάρμακα που παίρνετε, οπουδήποτε κι αν πηγαίνετε.
• Περιορίστε το αλάτι στα φαγητά.
• Μην καπνίζετε.
• Να ασκήστε συστηματικά. Μπορείτε για παράδειγμα να περπατάτε ή να γυμνάζεστε με ποδήλατο. Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει ένα ασφαλές και αποτελεσματικό πρόγραμμα άσκησης ανάλογα με το στάδιο της ανεπάρκειάς σας και με τα αποτελέσματα των εξετάσεων που κάνετε για τον έλεγχο της αντοχής και της γενικότερης λειτουργίας της καρδιάς σας. Μην ασκήστε τις ημέρες που το βάρος σας έχει αυξηθεί από κατακράτηση υγρών ή δεν αισθάνεστε καλά.
• Χάστε βάρος εάν είστε υπέρβαροι.
• Να αναπαύεστε αρκετά και ειδικά μετά από άσκηση, γεύμα ή άλλες δραστηριότητες. Αυτό επιτρέπει και στην καρδιά σας να ξεκουραστεί. Έχετε όσο μπορείτε τα πόδια σας ανυψωμένα ώστε να μειώνεται το πρήξιμο.

Μερικές συμβουλές για τη μείωση της κατανάλωσης αλατιού και νατρίου:

• Ψάξτε στις ετικέτες των τροφίμων για ενδείξεις όπως ‘χαμηλό σε νάτριο’, ‘δεν περιέχει νάτριο’, ‘χωρίς την προσθήκη αλατιού’ ή ‘ανάλατο’. Ελέγξτε τη συνολική περιεκτικότητα σε νάτριο στις ετικέτες τροφίμων. Να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα κονσερβοποιημένα, τυποποιημένα και κατεψυγμένα τρόφιμα. Ένας διατροφολόγος μπορεί να σας εξηγήσει πώς να ‘διαβάζετε’ αυτές τις ετικέτες.
• Μην χρησιμοποιείτε αλάτι στο μαγείρεμα ούτε να το προσθέτετε μετά στο φαγητό σας.Για καλύτερη γεύση, προτιμήστε το πιπέρι, το σκόρδο, το λεμόνι, ή άλλα καρυκεύματα. Να είστε προσεκτικοί στα τυποποιημένα μίγματα καρυκευμάτων, διότι αυτά συχνά περιέχουν αλάτι ή προϊόντα αλατιού (όπως το γλουταμινικό μονονάτριο – MSG).
• Αποφύγετε τα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε νάτριο, όπως οι αντζούγιες, τα κρέατα (ιδιαίτερα τα αλλαντικά, μπέικον, χοτ-ντογκ, λουκάνικα, ζαμπόν, σαλάμια), τα καρύδια, τις ελιές, τα τουρσιά, το σουκρούτ (λάχανο τουρσί), τη σόγια και τη σάλτσα Worcestershire, τον χυμό ντομάτας και άλλων λαχανικών, καθώς και τα τυριά.
• Προσέχετε ιδιαίτερα όταν τρώτε έξω. Περιοριστείτε αυστηρά σε φαγητά της σχάρας ή του φούρνου, βραστά ή στον ατμό, χωρίς προσθήκη αλατιού, σάλτσας ή τυριού.
• Χρησιμοποιείτε λάδι και ξύδι στις σαλάτες και όχι τις έτοιμες σάλτσες.
• Για επιδόρπιο προτιμήστε φρέσκα φρούτα ή σορμπέ.

Ο γιατρός σας πιθανότατα θα σας συστήσει κάποιο από τα ακόλουθα φάρμακα:

• Αναστολείς ΜΕΑ όπως η καπτοπρίλη, η εναλαπρίλη, η λισινοπρίλη και η ραμιπρίλη που διαστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία και μειώνουν το έργο της καρδιάς
• Διουρητικά συμπεριλαμβανομένης της υδροχλωροθειαζίδης, της χλωρδαλιδόνης, της χλωροθειαζίδης, της φουροσεμίδης, της τορσεμίδης της βουμετανίδης και της σπιρινολακτόνης, που βοηθούν το σώμα να αποβάλει τα υγρά και το αλάτι (νάτριο)
• Γλυκοσίδες της δακτυλίτιδας, που αυξάνουν τη δυνατότητα του καρδιακού μυός να συστέλλεται κανονικά και βοηθούν στην αντιμετώπιση ορισμένων διαταραχών του ρυθμού της καρδιάς
• Ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης, όπως η λοσαρτάνη και η καντεσαρτάνη, που απομειώνουν το έργο της καρδιάς. Αυτή η κατηγορία φαρμάκων είναι ιδιαίτερα σημαντική για όσους έχουν δυσανεξία στους αναστολείς ΜΕΑ
• Β-αναστολείς όπως η καρβεδιλόλη και η μεταπρολόλη, που είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι για άτομα με ιστορικό στεφανιαίας νόσου

Ορισμένα φάρμακα μπορεί να επιδεινώσουν την καρδιακή ανεπάρκεια και πρέπει να αποφεύγονται. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, οι θειαζολιδινεδιόνες, η μετφορμίνη, η σιλοζταζόλη, οι αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης 5 (PDE-5) (σιλδεναφίλη, βαρδεναφίλη) και άλλα φάρμακα.

Η αντικατάσταση βαλβίδων ή η χειρουργική τεχνική στεφανιαίας παράκαμψης (bypass) και η αγγειοπλαστική (“μπαλονάκι” με ή χωρίς τοποθέτηση stent) μπορούν να βοηθήσουν ορισμένους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια.

Για ορισμένους ασθενείς συστήνονται οι ακόλουθες συσκευές:

• Μονός ή διπλός βηματοδότης – που βοηθά τον αργό καρδιακό παλμό ή άλλα προβλήματα των μηχανισμών σηματοδότησης της καρδιάς
• Αμφικοιλιακός βηματοδότης – που βοηθά τη συστολή αριστερής και δεξιάς πλευράς της καρδιάς ταυτοχρόνως
• Εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας/απινιδωτής – που διορθώνει ή αποτρέπει τις οξείες ή επικίνδυνες για τη ζωή αρρυθμίες

Η οξεία καρδιακή ανεπάρκεια ίσως απαιτήσει τις ακόλουθες θεραπείες:

• Δια-αορτική αντλία με μπαλονάκι (IABP), μια συσκευή που τοποθετείται προσωρινά στην αορτή σε οξείες καταστάσεις
• Συσκευή υποστήριξης αριστερής κοιλίας (LVAD), η οποία αναλαμβάνει το ρόλο της καρδιάς με την άντληση του αίματος από την καρδιά στην αορτή. Εφαρμόζεται συχνότερα σαν ενδιάμεσο στάδιο στους ασθενείς που πρόκειται να κάνουν μεταμόσχευση καρδιάς.

Σημείωση: Αυτές οι συσκευές μπορεί μεν να σώζουν ζωές, αλλά δεν αποτελούν μόνιμες λύσεις. Οι ασθενείς που αποκτούν εξάρτηση στην κυκλοφοριακή υποστήριξη, θα χρειαστούν μεταμόσχευση καρδιάς.

Τα συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας μπορεί να βελτιωθούν με τον αμφικοιλιακό βηματοδότη ή με θεραπεία καρδιακού επανασυγχρονισμού.

Πρόγνωση

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή πάθηση. Είναι συνήθως μια χρόνια ασθένεια, η οποία μπορεί να επιδεινωθεί μετά από κάποια λοίμωξη ή από φυσικό στρες. Πολλές μορφές καρδιακής ανεπάρκειας μπορούν να αντιμετωπιστούν με φάρμακα, αλλαγές στον τρόπο ζωής και θεραπεία της οποιασδήποτε συνυπάρχουσας ασθένειας.

Επιπλοκές

Οι κυριότερες επιπλοκές είναι:

• Αρρυθμίες (μπορεί να είναι θανατηφόρες)
• Πνευμονικό οίδημα
• Οξεία καρδιακή ανεπάρκεια (κυκλοφοριακή κατάρρευση)

Πιθανές παρενέργειες των φαρμάκων είναι:

• Βήχας
• Τοξικότητα δακτυλίτιδας
• Γαστρεντερικές διαταραχές (όπως ναυτία, καούρα, διάρροια)
• Πονοκέφαλος
• Ζαλάδα και λιποθυμία
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Κράμπες

Πρόληψη

Ακολουθήστε τις οδηγίες θεραπείας που σας συνέστησε ο γιατρός σας και παίρνετε όλα τα φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες. Έχετε υπό έλεγχο την αρτηριακή σας πίεση, τον καρδιακό ρυθμό και τη χοληστερίνη σας, όπως συστήνει ο γιατρός σας, περιλαμβάνοντας τακτική άσκηση, ειδική διατροφή και φάρμακα.

Άλλα σημαντικά μέτρα πρόληψης είναι:

• Μην καπνίζετε.
• Μην πίνετε αλκοόλ.
• Μειώστε το αλάτι.
• Σωματική άσκηση, σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού σας.